Ilginc zamanlardan geciyoruz, heyecan ve ayni zamanda endise verici zamanlar. Burada (yani Kuveyt’te) tum okullar iki haftadir tatil ve (simdilik) Mart sonuna kadar da oyle kalacak. Hollywood filmlerinde izlemeye aliskin oldugumuz senaryolarin icinde bulduk kendimizi birdenbire. Ancak izlemesi guzel olan bu senaryolari yasamak cok da keyifli degilmis.
Gelismelere paralel olarak benim calistigim universite de 2 hafta once dersleri askiya aldi ve bu haftadan itibaren de online egitime gecildi. Su siralar haril haril powerpoint falan hazirlaniyor. Bu hatfa ogrencilerimle ilk online derslerimi yaptim. Onumuzdeki hafta da bazi platformlar araciligiyla daha interaktif bir uzaktan egitim macerasina baslayacagiz. En basindan beri tahtada ders anlatmaya (hatta mumkunse tebesirle) meyilli birisi olarak bu tur zimbirtilardan olabildigince kacmaya calistim, ancak buraya kadarmis. Universitenin uzaktan egitim el kitabinda da dedigi gibi “necessity is the mother of invention”.
Durum karsisinda gozledigim kadariyla tepkiler degisken. Durumu ciddiye almayanlar da asiri ciddiye alanlar da mevcut. Ozellike Turkiye vakanin gorulmesinin gec olmasi bakimindan diger ulkelerin gerisinde. Aslinda bu durum diger ulkelerin hatalarindan ders alip hazirlanmak icin bir avantaj olarak gorulebilir. Turkiye’de bence tehlikeli olan sey bu durumu onemsiz bir seymis gibi gostermek. Hastaligin buyuk cogunlukla yaslilarda ve kronik hastalarda olumcul olmasi argumani insanlarda rehavete sebep oluyor. Buna ilk baslarda ben de kapilip salgini kucumsemistim ama bu arguman olayin sadece bir boyutu. “Her yil soguk alginligindan su kadar insan oluyor” onermesi bence saglikli cikarimlar yapmak icin tek basina yeterli degil. Burada her sene ne kadar insan soguk alginligi geciriyor bilmiyoruz, dolayisiyla “olumculluk” kiyasi yapmak icin gerekli olan olum oranini bilmiyoruz. Sunu ben de kabul ediyorum ki, hic semptom gostermeden Covid-19’u atlatan insanlar oldugunu da dusundugumuzde corona’nin olum orani su anda hesaplanandan da dusuk oluyor. Yani evet, “cok da olumcul bir hastalik degil” sanirim.
Diger yandan da mesele salt koronavirusten olup olmemek degil. Koronavirusu hafif atlatmak bireysel anlamda iyi bir gelisme olarak gorulebilir ancak yine de bu kisiler bilmeden hastaligin yayilmasina sebep olabilirler. Vaka sayisinin artmasi lojistik ve ekonomik sorunlari da beraberinde getiriyor. Italya’da yogun bakim unitelerinin yetersiz kalmasindan soz ediliyor. Salginin buyumesi durumunda Turkiye sizce durumla nasil bas edebilir? Vaka sayisinin sicrama yapmasiyla insanlarin panik yapip marketlere hucum etmesini ve tedarik zincirinin aksamasini hayal edin. Insanlar virusten korksun demek olmekten korkmak degil, salgini ustesinden gelebilecegimiz bir halde atlatmak aslinda. Yani zararsizmis gibi davranmak yerine, ciddiye alip onlem almak ve vaka sayisini idare edilebilir duzeyde tutmak gerek. Mantikli olan insanlari bu konularda acik acik uyarmak, gercekten seffaf olmak ve isin ciddiyetini insanlara ogretmek diye dusunuyorum. Istatistiksel olarak cok buyuk olasilikla dunyanin sonuna dogduk[1]. Yani “dunyanin sonu geldi” diyenlerin hakli olmasi matematıksel olarak cok olasi.
Bu durumda vatandaslara ve devlete buyuk is dusuyor. Umarim devletimiz beni yaniltir ve bu sinavdan super bir sekilde cikar. “Virus laboratuarda uretilmis” gibi kanit falan sunmadan sallayanlara ya da “kuresel gucler yine bir isler ceviriyor” diyenlere kulak asmayin. Lutfen isi ciddiye alin, kurallar basit. Guvende ve saglikli kalin! Yapilmasi gereken vaka sayisini saglik sistemlerinin kaldirabilecegi seviyenin altinda tutmak. Buna da “vaka-zaman egrisini duzlestirmek” diyebiliriz:
Tam ben bu satirlari yazarken Kuveyt resmen iki hafta boyunca ulkeyi kapatmaya karar verdi. Havaalani, alisveris marketleri, restoranlar iki hafta boyunca kapali… Cesur Yeni Dunya’ya hos geldiniz!
[1] Nufusun her nesil iki katina ciktigi ve sonunda kaynaklari tuketip yok oldugu bir gezegen hayal edin. Eger bu gezegende yasamis ve yasayacak olan butun bireylerden birini rastgele secseydik, %99 olasilikla bu birey gezegende yasamis son nesillerden birine dusecektir.
Rings and Things 